ABC gojenia czyli jak szybko i bezpiecznie zagoić ranę

Jaka jest nasza wiedza o ranach ? Na pewno wiemy, że rany powstają w wyniku urazów i mogą się goić. Każdy z nas kiedyś się zranił. W życiu ranimy się bardzo często i doskonale wiemy, że niektóre rany goją się szybciej, inne wolniej, jedne łatwiej, inne trudniej

ABC gojenia ran – co każdy wiedzieć powinien

Jaka jest nasza wiedza o ranach ? Na pewno wiemy, że rany powstają w wyniku urazów i mogą się goić. Każdy z nas kiedyś się zranił. W życiu ranimy się bardzo często i doskonale wiemy, że niektóre rany goją się szybciej, inne wolniej, jedne łatwiej, inne trudniej.

Czasami po ranach pozostają blizny, a czasami nie. Rany mogą być skutkiem zwykłych zadrapań, przecięć, zacięć, czasami mamy do czynienia z ranami trudnymi, np. tymi po operacjach, czy też groźnych urazach.

Niektóre choroby atopowe, szczególnie te gdzie dominującym objawem jest świąd, charakteryzują się tym, że w wyniku drapania, na ciele powstają rany. W efekcie drapania tych ran na skórze pozostają przeczosy. Czasami, gdy dochodzi do zakażenia bakteryjnego skóry ( np. gronkowcem złocistym) -również pojawiają się charakterystyczne „ranki”.

W tym artykule postaramy się Wam w telegraficznym skrócie przybliżyć temat ran oraz samego procesu gojenia. Opowiemy też, w jaki sposób dbać o ranę, tak, aby ta goiła się bezpiecznie, szybko i jak najmniej boleśnie.

Co to jest rana?

Raną nazywamy zjawisko uszkodzenia ciągłości skóry. Bywa, że uszkodzeniu ulegają także tkanki i narządy znajdujące się bezpośrednio pod skórą. Rany mogą powstawać zarówno w wyniku urazów mechanicznych, jak również fizycznych, czy chemicznych. Są też rany, które powstają w wyniku różnych procesów chorobowych związanych z niedokrwieniem czy zakażeniem tkanek. Idealnym przykładem są odleżyny i owrzodzenia żylakowate.

Nadżerki i rany głębokie

Podstawowy podział ran wskazuje na takie, które wiążą się z utratą naskórka, ale głębokie warstwy skóry nie zostają naruszone – takie rany nazywamy nadżerkami. Nadżerki goją się w procesie nazywanym ziarninowaniem. Tymczasem, gdy dochodzi do uszkodzenia całej warstwy skóry właściwej, możemy mówić o ranach głębokich.

Proces gojenia się ran

Proces ten, w warunkach prawidłowych, zaczyna się natychmiast po powstaniu rany. W wyniku przerwania ciągłości naczyń dochodzi do odsłonięcia włókien kolagenu. Następuje aktywacja, adhezja oraz agregacja płytek, które tworzą czop pierwotny. Naczynie ulega obkurczeniu i uruchomiona jest kaskada krzepnięcia, która prowadzi do wytworzenia ostatecznego czopu zbudowanego z fibrynogenu. Krwawienie zostaje zahamowane, a w okolice gojącej się rany dostają się fibroblasty i makrofagi, które usuwają resztki uszkodzonej tkanki oraz bakterie. Po opanowaniu infekcji, dochodzi do wzmożonej syntezy kolagenu, wówczas rozpoczyna się proces tworzenia blizny.

Tylko czysta rana dobrze się goi

Rany mogą goić się w dwojaki sposób. Z rychłozrostem mamy do czynienia wtedy, gdy brzegi rany ulegają sklejeniu, na wskutek czego powstaje linijna blizna. Jednak gdy nie doszło do pierwotnego zamknięcia rany (na przykład w efekcie infekcji), na dnie rany powstaje ziarnina.

Ziarnina jest podłożem do regeneracji zarówno skóry jak i naskórka, który narasta na ziarninę z brzegów. Taki proces gojenia nazywamy ziarninowaniem i jest to proces znacznie bardziej skomplikowany od rychłozrostu. Taką ranę należy często oczyszczać zewnętrznie i równie często zmieniać opatrunki. Ostatni sposób gojenia ran to proces regeneracji, który zachodzi pod powstałym w wyniku skrzepu – strupem.

Jak można przyspieszać i wspomagać gojenie ran?

Oczyszczanie rany

Podstawową zasadą w procesie gojenia rany jest niedopuszczenie do zakażenia, które w znaczący sposób utrudnia proces gojenia i go znacznie wydłuża. W tym celu stosuje się różnego rodzaju preparaty lawaseptyczne ( lawaseptyki to najnowsze osiągnięcie w dziedzinie dbania o ranę – lawaseptyki w porównaniu do antyseptyków, są skuteczniejsze, szybciej goją ranę i poprzez jej oczyszczanie ingerencją w biofilm skóry, można je stosować przewlekle bez skutków ubocznych. W codziennym użytku stosuje się preparaty w sprayu, a w przypadku ran cięższych, stosuje się tzw. opatrunki syntetyczne w postaci hydrożelu, który tworzy środowisko przyjazne ranie, znacznie przyspiesza proces gojenia pochłania sporą ilość płynu.

Opatrunki

W procesie gojenia ran, wskazane jest również stosowanie odpowiednich opatrunków. Opatrunki konwencjonalne to opatrunki suche używane jako absorbenty. Mogą zawierać antybiotyki czy związki przeciwzapalne. Ostatnim osiągnięciem medycznym są specjalne pasty zawierające alginian srebra (bezpieczny zastępnik antybiotyku, na nośniku). Takie produkty nazywane są „opatrunkiem w tubce”.

Opatrunki konwencjonalne wytwarzają odpowiednie środowisko ułatwiające tworzenie ziarniny, nie przylegają do rany. Jednak opatrunki konwencjonalne nie mogą być stosowane za długo, bo mogą prowadzić do nadmiernego i niepotrzebnego wytwarzania ziarniny.

Ponadto istnieją opatrunki adsorpcyjne, składające się z części przeznaczonej do kontaktu z raną, środka absorbującego oraz koperty zewnętrznej. Do najczęściej stosowanych i najskuteczniejszych, zalicza się opatrunki silikonowe, które sprzyjają ziarninowaniu, naskórkowaniu oraz przyspieszają powstawanie blizny.

Retencja opatrunkowa

Nie lada wyzwaniem, bez względu na to czy stosuje się opatrunek konwencjonalny czy też absorpcyjny, jest mocowanie opatrunku głównego na ranie. Opatrunek powinien być założony tak aby przylegał do rany, przytrzymywał preparat leczniczy przy skórze, a co najważniejsze, opatrunek nie powinien się przemieszczać podczas ruchu czy chociażby skurczów mięśni. Idealnym rozwiązaniem dla przytrzymania opatrunku głównego są elastyczne wiskozowe bandaże w formie rękawa.

Bandaże są przewiewne, idealnie dopasowują się do ciała, nie pozwalają opatrunkowi przesuwać się po skórze, nawet gdy pacjent znajduje się w ruchu. Na zdjęciu do artykułu pokazujemy prawidłowo zabezpieczoną ranę, opatrunkiem głównym, przytrzymanym bandażem w formie rękawa.

Proces oczyszczania rany

Stan zapalny jest reakcją na przerwanie ciągłości tkanek skóry. Inicjuje go obfite wydzielanie hormonów tkankowych z grupy prostaglandyn (prostacykliny, prostaglandyny A, D oraz E). W obrębie rany gromadzą się odpornościowe komórki zapalne – granulocyty i limfocyty. Wokół rany pojawia się rumień, obrzęk, ból i lokalnie podwyższona temperatura. Stan zapalny poszerza lokalne naczynia, co ułatwia wnikanie do rany dużym komórkom odpornościowym makrofagom oraz fibroplastom (komórkom reperatorom tkanki łącznej).

Komórki odpornościowe oczyszczają ranę z resztek tkankowych, skrzepów naczyniowych oraz z chorobotwórczych bakterii. W ranach czystych, o krawędziach prostych (w przeciwieństwie do tzw. ran szarpanych) – oczyszczanie przebiega stosunkowo szybko. Proces ten zwykle trwa 1-4 dni. Rany i skaleczenia zabrudzone, o nieregularnych krawędziach i ubytkach tkankowych oraz zawierające tzw. tkankę martwiczą oczyszczają się wolnej i z trudnościami. Dlatego zawsze w pierwszej kolejności każda rana musi być dokładnie oczyszczona i odkażona. Pamiętajmy, tylko czysta rana dobrze się goi.