Alergia na roztocza – jak sobie z nią radzić?

Wiedza o roztoczach kurzu domowego nie jest powszechna. Nawet osoby uczulone nierzadko nie znają mechanizmów ich działania. Warto zatem nie tylko bliżej przyjrzeć się temu rodzajowi alergii, ale też poznać skuteczne metody walki z nią.

Miesiące zimowe oraz tak zwany okres grzewczy nie sprzyja osobom uczulonym na alergeny wytwarzane przez roztocza kurzu domowego. W tym czasie objawy mocno nasilają się i trudno sobie z nimi poradzić. Ich redukcja nie jest prosta i wymaga kompleksowego działania. 

Czym są „roztocza”?

Roztocza należą do rzędu pajęczaków osiągające wielkość od kilku milimetrów nawet do 3-centymetrów. Obecnie znanych jest około 30 tysięcy gatunków i występują w różnych środowiskach. Wśród nich znajdują się pasożyty, drapieżniki a także saprofagi (szczątkojady).

To właśnie ta ostatnia grupa roztoczy stanowi największy problem dla człowieka.  Bytują one bowiem w każdym zakątku naszego domu i są mikroskopijnych rozmiarów (0,1–0,5 mm długości). Żywią się głównie złuszczonym naskórkiem ludzkim lub odzwierzęcym (pies oraz kot). Najlepiej czują się w środowisku o dużej wilgotności i relatywnie wysokiej temperaturze w stosunku do otoczenia. 

Roztocza lubią zacienione mieszkania

Odnotowano, że więcej roztoczy żyje w domach drewnianych, nieogrzewanych niż murowanych z centralnym ogrzewaniem. Znajduje się tam bowiem sprzyjający im mikroklimat. Bez znaczenia jest natomiast wiek i konstrukcja budynku.

Na ilość populacji roztoczy wewnątrz pomieszczeń mają natomiast czynniki zewnętrzne jak obecność zbiorników wodnych czy drzew. W zacienionych wnętrzach znajduje się znacznie więcej roztoczy niż w pozostałych. Okazuje się też, że trzykrotnie więcej roztoczy w domach rolników niż w mieszkaniach wielkomiejskich i prawie całkowity ich brak  w oddziałach szpitalnych. Poziom roztoczy w mieszkaniu związany jest też z porą roku.

Gdzie jest najwięcej roztoczy?

Główne siedliska roztoczy, poza unoszącym się kurzem domowym, to przede wszystkim materace łóżek, kołdry, poduszki i dywany, na których bawią się dzieci oraz pluszowe zabawki. Jak pokazują analizy jest ich 10 razy więcej w łóżku niż w kurzu z podłogi. Na kocu obserwujemy 47 razy większe zagęszczenie roztoczy niż w kurzu na podłodze z okolicy drzwi i 55 razy większe niż kurz z okolicy, gdzie wytwarzane było ciepło.

Materace łóżek zamieszkują głównie Dermatophagoides sp. (90 proc.), podczas gdy podłoga jest zamieszkiwana przez bardziej zróżnicowaną faunę roztoczową. Wiąże się to najprawdopodobniej z wnoszeniem innych gatunków pajęczaków na butach i ubraniu człowieka.

Jak wygląda alergia na roztocza?

W ostatnim czasie obserwuje się tendencje wzrostową występowania reakcji uczuleniowych na roztocza kurzu domowego. W ostatnich badaniach przeprowadzonych w Polsce, na grupie 1337 chorych cierpiących z powodu nieżytów nosa wykazano, że alergia na roztocze (Dermatophagoides farinae i pteronyssinus) stanowiła około 20 procent.

Ponadto dowiedziono, że roztocza kurzu domowego są bezpośrednią przyczyną takich dolegliwości jak:

• trwający przez cały rok alergiczny nieżyt nosa (ANN)
• swędzenie
• zmiany skórne
• zaostrzenia atopowego zapalenia skóry (AZS)
• astma oskrzelowa.

To tak zwane główne objawy alergii wziewnej na roztocza kurzu domowego

Co istotne alergia na roztocza kurzu domowego jest alergią wziewną, a reakcje alergiczne w 90 proc. wywołują nie same roztocza, ale ich odchody, które przyklejają się do drobinek kurzu (stąd nazwa roztocza kurzu domowego lub skrócona choć nie do końca prawidłowa nazwa – alergia na kurz), które to drobinki unosząc się w powietrzu są wdychane przez alergika i wywołują reakcję alergiczną z objawami opisywanymi powyżej.

Roztocza, a konkretnie ich odnóża oraz odchody (szczególnie enzymy trawienne w nich zawarte), są silnymi alergenami powodującymi reakcje alergiczne u alergików i atopików. To właśnie one wywołują takie objawy jak kaszel, duszności, czy też swędzenie u osób uczulonych. Zmieszane z powietrzem podczas oddychania, dostają się do dróg oddechowych i stają się istotnym trygerem nasilenia czy też wywołania manifestacji skórnych, np. u osób cierpiących na atopowe zapalenie skóry. Ze względu na niekorzystne dla człowieka efekty działalności roztocza, często nazywane są „pajęczakiem dokuczliwym”.

Objawy uczulenia na roztocze mieszkaniowe to przede wszystkim zatkany nos, szczególnie w godzinach rannych, zmiany skórne i zaostrzenie AZS, wzmożony świąd oraz objawy astmy oskrzelowej w 90 proc. występujące w nocy.

Nasilenie dolegliwości występuje jesienią, w czasie zamykania okien i częstego przebywania w pomieszczeniach. Objawy spotęgowane są włączeniem centralnego ogrzewania. Stąd też dzieci w wieku niemowlęcym są szczególnie narażone na warunki do wdychania silnie uczulającego antygenu, co powoduje, że objawy uczulenia.

Kiedy podejrzewasz alergię na roztocza

Osoby podejrzane o uczulenie na roztocze kurzu domowego powinny mieć wykonane testy alergiczne naskórkowe. Inną metodą diagnostyczną jest próba prowokacyjna donosowa, dospojówkowa lub dooskrzelowa. Badania te powinny być wykonane w specjalistycznych ośrodkach medycznych.

Należy pamiętać, że uczulenie na roztocza kurzu domowego jest schorzeniem o charakterze przewlekłym. Typowy dla tego typu chorób rozwój polega na stopniowym pojawianiu się coraz to bardziej dominujących objawów astmy oskrzelowej. Zaleca się inwestowanie w rozwiązania antyroztoczowe i antyalergiczne oraz konieczność okresowych konsultacji chorych z każdego przedziału wiekowego u specjalistów alergologa lub dermatologa.

Osobom uczulonym na alergeny roztoczowe zaleca się:

• usunięcie skupisk kurzu,
• częstą wymianę pościeli i materacy,
• nieodkurzanie w obecności alergika,
• polerowanie i czyszczenie gładkich powierzchni pastami,
• likwidację jaśków, kap, pokryć meblowych, mebli tapicerowanych,
• częste wietrzenie,
• stosowanie specjalistycznych barierowych, antyroztoczowych pokrowców na materace, kołdry i poduszki,
• stosowanie specjalnych preparatów probiotycznych w sprayu przeciw roztoczom,
• stosownie preparatów chemicznych ( do prania albo w sprayu), które mają za zadanie redukcję populacji roztoczy.

Jak zminimalizować ryzyko objawów alergii na roztocza, czyli profilaktyka antyroztoczowa

Idealnym siedliskiem i emitentem roztocza jest łóżko, w którym śpimy oraz pościel (ze względu na idealną wilgotność i temperaturę dla rozmnażania się tego pajęczaka dokuczliwego Poniżej znajdziecie kilka porad, w jaki sposób zminimalizować ryzyka alergii oraz zminimalizować jej objawy, wywoływane przez alergeny roztocza kurzu domowego zasiedlającego nasze łóżka.

Istotny jest materiał, z którego wyprodukowano materac. Nie stwierdzono roztoczy w materacach z włosia końskiego i bawełny oraz tylko niewielką ilość w materacach z pianki poliestrowej. Znaleziono jednak roztocze na ubraniach domowników. Najwięcej alergenu było na parterze. Niższe stężenia alergenu znaleziono na krzesłach czyszczonych metodą suchą aniżeli mokrą. Roztocza, uczulają głównie swoimi odchodami, mającymi rozmiary około 20 mikrometrów.

Profilaktyka – łóżko alergika

• Należy stosować specjalne antyroztoczowe i/lub antybakteryjne pokrowce na materac, kołdrę i poduszki.
• Pokrowce antyroztoczowe prać minimum co 3 miesiące i w wysokich temperaturach sięgających nawet 90 stopni C (o ile materiał na to pozwoli).
• Prać inne elementy pościeli (kołdry, powłoczki, poduszki, kapy itp.), często w miarę możliwości, w możliwie wysokich temperaturach (w zależności od dopuszczalnych przez maksymalnych temperatur rekomendowanych przez producenta). Generalnie każda temperatura powyżej 58 stopni C jest dla roztoczy zabójcza. 
• Odkurzać materace łóżek (po wcześniejszym zdjęciu pokrowców antyroztoczowych) lub przed ich pierwszym założeniem.
• Starać się nie odkurzać w obecności alergików i atopików
• Wszystkie inne elementy konstrukcji łóżka, regularnie czyścić, w ten sposób aby pozbyć się potencjalnych rezerwuarów kurzu domowego, który jest nośnikiem alergenów roztocza, wdychanym później przez domowników
• W miarę możliwości, wietrzyć pościel-względnie odwracać po nocy na drugą stronę, tak aby pozbyć się wilgoci.
•  Jeśli jest taka możliwość umieszczać poduszki, pluszaki w workach plastikowych i wkładać na noc do zamrażarki ( niskie temperatury poniżej 8 stopni C. zabiją roztocza).
• Raczej nie używać pościeli wypełnionej naturalnym pierzem.
• W przypadku łóżeczka dziecięcego nie dopuszczać aby znajdowały się w nim pluszowe zabawki – przytulanki.
• Pokrowce antyroztoczowe i antybakteryjne prać w pralce automatycznej, zawsze z rozpiętym zamkiem błyskawicznym/rozdzielczym. 
• Pokrowce antyroztoczowe należy prac w takich samych preparatach do prania, w jakich pierze się odzież wierzchnią alergików i atopików (bez enzymów, zmiękczaczy, wybielaczy chloru, substancji zapachowych itp).

Porada praktyków: liczne doświadczenia rodziców wskazują, że bardzo niekorzystne dla alergików jest stosowanie w łóżeczkach, materacy wyposażonych w maty z jednej strony z gryki, z  drugiej-kokosu. Dzieci w takich łóżeczkach często miały objawy alergiczne typu kaszel i łzawienie oczu.

Profilaktyka w pomieszczeniu gdzie śpimy – cała sypialnia

•  Należy unikać wszelkiego rodzaju dywanów, bieżników, wykładzin czy  chodników. Idealna jest podłoga drewniana, z linoleum czy też PCV
• W sypialni, nie powinny znajdować się szafy, w których przechowuje się odzież wierzchnią.
•  Należy unikać mebli, które wyściełano grubymi materiałami (tapicerowane) i perforowanych (zminimalizować powierzchnie w których może gromadzić się kurz domowy)
• Wg badań nad roztoczami, cała populacja roztoczy nagromadzona w kurzu domowym, wymiera, gdy poddana jest temperaturze poniżej -8 stopni Celsjusza, przez co najmniej 9 godzin. Przedmioty, które gromadzą kurz, a z różnych powodów muszą być używane lub na co dzień lub znajdować się w sypialni, można na ten czas umieścić w zamrażarce.
• Należy usunąć ozdoby typu zasłony, ciężkie kotary itp. i zastąpić je na przykład roletami wykonanymi z syntetycznych materiałów.
• Raczej nie stosować nawilżaczy powietrza – a przynajmniej dbać aby wilgotność w pomieszczeniu, w którym śpimy, nie przekroczyła 50%.

Profilaktyka ogólna w mieszkaniu

Nie dopuszczać do zbyt dużej wilgotności, poprzez działania rutynowe:

• Często wietrzyć pomieszczenia- w kuchni stosować wyciągi nadmiaru pary
• Nie suszyć prania w pomieszczeniach gdzie śpimy- w łazience zamontować wentylator osuszający powietrze (np. po kąpieli)- po myciu podłogi (np. mopem, na mokro), wycierać ją do sucha-nie czekać aż odparuje
• Unikać „ciężkich” materiałów w całym mieszkaniu/domu-rezygnacja z dywanów, wykładzin, chodniczków, zasłon, draperii, kotar itp.
• Regularnie sprzątać podłogi, czyścić meble – w taki sposób aby nie dopuszczać do gromadzenia się kurzu domowego
• Nie odkurzać bezpośrednio przed snem
• Nie palić tytoniu, w pomieszczeniach, gdzie przebywają alergicy
• Jak udowodniono, palenie tytoniu na balkonie czy na tarasie nie rozwiązuje kwestii substancji drażliwych w mieszkaniu alergików – szkodliwe substancje na ubraniach wierzchnich, przenoszone są ponowne do pomieszczeń.
• Należy unikać takich form sprzątania, które sprzyjają unoszeniu się kurzu domowego w powietrzu (miotły, suche miotełki do kurzu itp.) – w takim przypadku, odchody roztocza, mieszają się z cząsteczkami pyłu domowego i wdychane, dostają się bezpośrednio do górnych dróg oddechowych alergika.

Zwierzęta domowe w domu alergika

Głównym pożywieniem roztocza jest naskórek, złuszczonej warstwy naskórkowej, nie tylko  ludzkiej ale także psa i kota. W związku z powyższym, bardzo niezalecane jest posiadanie psów i  kotów w mieszkaniach, gdzie u domowników stwierdzono alergie na alergeny roztocza kurzu  domowego.

W przypadku gdy jest inaczej (zdajemy sobie sprawę, że mamy w domach przyjaciół zwierzęta i  opcja bez zwierząt-nie wchodzi w grę) , kategorycznie zabrania się wpuszczaniu psów i kotów  do pomieszczeń sypialnych.